Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου ξαναφέρνουν
στην επιφάνεια την ιστορία της κορυφαίας παγκόσμιας αθλητικής διοργάνωσης, που
οι περισσότεροι πιστεύουν ότι αναγεννήθηκε στην Αθήνα το 1896, έπειτα από
πρωτοβουλίες του Γάλλου βαρόνου Πιερ ντε Κουμπερντέν και του Έλληνα Δημητρίου
Βικέλα. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν ότι σχεδόν 35 χρόνια πριν από το 1896, πάλι
στην Αθήνα, είχε επιχειρηθεί η αναβίωση τους με τη διοργάνωση των «Ολυμπίων»
που θα γνωρίσουμε παρακάτω.
Οι πρώτες σκέψεις περί αναβίωσης των Ολυμπιακών
Αγώνων γίνονται το 1837, μόλις επτά χρόνια μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου Ανεξαρτησίας
του ελληνικού κράτους. Τα ελάχιστα και επισφαλή στοιχεία της πρόωρης αυτής
πρωτοβουλίας αναφέρουν ότι ο Δήμος Λετρίνων του Πύργου Ηλείας είχε δημιουργήσει
τοπική επιτροπή που θα κινούσε τις διαδικασίες ανασύστασης των Ολυμπιακών
Αγώνων, στην ευρύτερη περιοχή απ’ όπου ξεκίνησαν. Αν σκεφτούμε την οικτρή
κατάσταση στην οποία βρισκόταν η χώρα την πρώτη δεκαετία ανασυγκρότησής της εκ
της οθωμανικής τέφρας, μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους που η προσπάθεια
αυτή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Η παράτολμη ιδέα γυρίζει στο μυαλό και του
βαθύπλουτου Έλληνα της Βλαχίας, Ευάγγελου Ζάππα, αλλά η επανάσταση της 3ης
Σεπτεμβρίου 1843 για το Σύνταγμα και η αναταραχή που ακολουθεί τον αποτρέπουν
από το να την πραγματοποιήσει. Ο Ζάππας επανέρχεται το 1856 όταν, με επιστολή
του στον βασιλιά Όθωνα, προτείνει επίσημα την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, με
αποκλειστικά δική του χρηματοδότηση. Οι Αγώνες, που θα διεξάγονταν στα ερείπια
του αρχαίου Παναθηναϊκού Σταδίου, θα ξεκινούσαν την επόμενη κιόλας χρονιά, την
ημέρα της εθνικής ανεξαρτησίας, και θα βασίζονταν στο πρότυπο εκείνων της
κλασικής αρχαιότητας.
Η πρόταση αιφνιδιάζει τον Όθωνα που τη
θεωρεί ουτοπική, αλλά δεν είναι εύκολο να γυρίσει την πλάτη στη γιγάντια, για
τα δεδομένα της εποχής, οικονομική προσφορά που έφτανε τις 400.000 χρυσές λίρες
(ή 1 εκατομμύρια χρυσά φράγκα). Η απάντηση έρχεται ύστερα από τρεις μήνες με μια
συμβιβαστική πρόταση αναβίωσης των αγώνων, με παράλληλη όμως δημιουργία μεγάλης
βιοτεχνικής έκθεσης, σαν εκείνες που γίνονταν τότε στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ο υπουργός Εξωτερικών της τότε κυβέρνησης, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, αναφέρει
για το γεγονός: «Ευχαρίστησα τον Ζάππα γι’ αυτή την έξοχη ιδέα, αλλά του
ανέφερα επίσης ότι οι καιροί έχουν αλλάξει από την αρχαιότητα. Σήμερα, τα έθνη
δεν διακρίνονται έχοντας τους καλύτερους αθλητές και δρομείς, αλλά από τους
πρωτοπόρους της βιομηχανίας και της γεωργίας. Του πρότεινα αντ’ αυτού να χρηματοδοτήσει
βιομηχανικούς Ολυμπιακούς Αγώνες». Αντίθετα, ο λόγιος της εποχής Μηνάς Μηνωίδης
στο βιβλίο του «Περί γυμναστικής», που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1858, αναφέρει
ότι τα χρήματα του Ζάππα θα έπρεπε να δοθούν αποκλειστικά για την τέλεση των
αθλητικών αγώνων αφού οι Ελληνες πρεσβεύουν κάτι σημαντικότερο από υφάσματα και
μηχανήματα: «Ου νομίζω ως ο κύριος Ζάππας τοιαύτη γνώμη κατέβαλε χρήματα,
γιγνώσκων κάλλιστα ότι εκ των τοιούτων τεχνουργημάτων ουδεμία δόξα τη Ελλάδι
προσγίνεται, αλλά προς ανανέωσιν των αληθώς Ολυμπιακών Αγώνων, ίνα στεφανώνται
αθληταί, σταδιοδρόμοι, παλαισταί κ.τ.λ.».
Το διάταγμα της 18ης Αυγούστου
1858 καθορίζεται ότι η διοργάνωση, που θα ονομαζόταν «Ολύμπια», θα διεξαγόταν
κάθε τέσσερα χρόνια στην περιοχή του αρχαίου Παναθηναϊκού Σταδίου και θα
περιελάμβανε αθλητικούς αγώνες και εκθέσεις γεωργικών, κτηνοτροφικών και βιομηχανικών
προϊόντων. Λίγους μήνες μετά δημοσιεύονται το πρόγραμμα και ο κανονισμός «…της
επί της εμψυχώσεως της Εθνικής Βιομηχανίας Επιτροπής περί της Α’ συγκροτήσεως
των Ολυμπίων».
Τα «Ολύμπια» διεξάγονται το διάστημα 1529
Νοεμβρίου 1859, όχι όμως στο Παναθηναϊκό Στάδιο που παραμένει «χέρσος γη έχουσα
το σχήμα μόνον Σταδίου», αλλά σε μια πρόχειρα δημιουργημένη κατασκευή που
στήνεται ανάμεσα στις, σημερινές, πλατείες Ομονοίας, Κοτζιά και Κουμουνδούρου,
που τότε ήταν… χωράφια. Στη διοργάνωση παίρνουν μέρος μόνο Ελληνες υπήκοοι ή μέλη
της ελληνικής διασποράς του εξωτερικού από όλες τις κοινωνικές τάξεις και τα
επαγγέλματα εκτός από ένα: ουδείς είναι αθλητής, αφού ακόμα και η λέξη είναι
άγνωστη στους περισσοτέρους. Δηλώσεις συμμετοχής μπορούσε να υποβάλει οποιοσδήποτε,
με αποτέλεσμα να παρατηρηθούν ευτράπελα με αθλητές ζητιάνους, κουτσαβάκια,
τυφλούς που αιφνιδίως έβλεπαν και αστυνομικούς που άφηναν για λίγη ώρα την
τήρηση της τάξεως των Αγώνων, έτρεχαν σε αυτούς και επέστρεφαν στη φύλαξή τους…
Εκτός από τους βασιλείς Όθωνα και Αμαλία, ο κόσμος που τους παρακολούθησε
ξεπέρασε τις 20.000 χιλιάδες (σε μια πρωτεύουσα 60.000 κατοίκων), πιστεύοντας όμως
ότι συμμετείχε σε κάτι ανάμεσα με πανηγύρι και τσίρκο αφού οι περισσότεροι
αγνοούσαν αγωνίσματα όπως τον ακοντισμό προς ορισμένο στόχο, την αναρρίχηση σε
ιστό αλειμμένο με σαπούνι, τον ασκωλιασμό (ισορροπία πάνω σε ασκί γεμισμένο με
κρασί…) και τους κανονισμούς τους. Στην πρώτη αυτή διοργάνωση και στις επόμενες
που θα ακολουθήσουν οι Αγώνες συνοδεύονταν από μεγάλες εκθέσεις στις οποίες
παρουσιαζόταν ένα πανόραμα της ελληνικής αγροτικής, κτηνοτροφικής και βιομηχανικής
παραγωγής, ενώ υπήρχαν και περίπτερα μουσικής, ζωγραφικής και γλυπτικής.
Το τέλος του Όθωνα από την εξουσία το 1862
και η αρρώστια του Ζάππα το 1865 ακύρωσαν τη διοργάνωση του 1863 και το εγχείρημα
θα περνούσε στην ιστορία αν δεν το θύμιζε η διαθήκη του Ζάππα. Οι διοργανώσεις
που θα ακολουθήσουν (1870, 1875, 1888) θα είναι οργανωτικά καλύτερες και θα
διεξαχθούν αρχικά στο ανακαινισμένο από το 1870 Παναθηναϊκό Στάδιο και στη
συνέχεια στο νεόδμητο Ζάππειο. Η αλήθεια είναι ότι τα «Ολύμπια» ή «Ζάππεια»
κατά άλλους δεν είχαν ουδεμία σχέση ούτε με τους Ολυμπιακούς Αγώνες της
κλασικής αρχαιότητας ούτε με αυτούς των νεότερων χρόνων. Ακόμα και έτσι όμως,
ξεπερνώντας την αθωότητα και την αφέλεια εμπνευστών, αθλητών και θεατών,
έσπειραν στους παραπάνω τον ξεχασμένο σπόρο της Ολυμπιακής ιδέας. Έτσι, όταν
ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για την ουσιαστική αναβίωση των Αγώνων το 1896,
βρήκε τους πάντες απρόσμενα έτοιμους, συμβάλλοντας έτσι άτυπα στην επιτυχία και
τη συνέχεια τους.
(Πηγή: Ελεύθερος Τύπος)
